Các cá nhân chọn lương hưu được hưởng nhiều loại chế độ như tiền hưu, bảo hiểm sức khỏe, trợ cấp khi qua đời, và chi phí mai táng… Trái lại, những người nhận trợ cấp xã hội chỉ được hưởng một khoản tiền cố định ít hơn số tiền họ đã đóng vào lần đó.
Lựa chọn rút BHXH một lần để giải quyết khó khăn kinh tế không phải là giải pháp thích hợp
Giả sử có hai người đàn ông (anh A và anh B) cùng tuổi và tham gia Bảo hiểm xã hội (BHXH) trong suốt 20 năm (từ năm 2002 đến năm 2022), với mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH là 5 triệu đồng. Khoản tiền mỗi người có thể rút từ BHXH được tính như sau: (1,5 x 5 triệu đồng x 12 tháng x 12 năm trước năm 2014) + (2 x 5 triệu đồng x 12 tháng x 8 năm từ năm 2014).
Nếu anh A quyết định rút Bảo hiểm xã hội một lần, số tiền được tính như sau: (1,5 x 5 triệu đồng x 12) + (2 x 5 triệu đồng x 8) = 170 triệu đồng. Nếu anh B chọn nhận lương hưu, mức hưởng là 45% x 5 triệu đồng = 2,25 triệu đồng mỗi tháng. Khi họ qua đời, tổng số tiền được chi trả là 21,6 triệu đồng, gồm 14,9 triệu đồng cho chi phí mai táng và 6,75 triệu đồng cho trợ cấp tuất (tương đương 3 tháng lương hưu). Do đó, sự khác biệt về số tiền giữa việc rút BHXH một lần và nhận lương hưu sau khi đã trừ các chi phí mai táng và tuất là 170 triệu đồng – 21,6 triệu đồng = 148,3 triệu đồng.
Điều quan trọng khi tham gia Bảo hiểm xã hội là tích lũy và dành dự trữ để có nguồn thu nhập khi về già. Vì vậy, việc lựa chọn rút BHXH một lần để giải quyết những khó khăn kinh tế ngay bây giờ không phải là giải pháp thích hợp. Nếu không có lương hưu khi về già, người lao động có thể trở thành gánh nặng đối với gia đình và xã hội, và đôi khi họ buộc phải tiếp tục làm việc sau khi đã đến tuổi nghỉ hưu để kiếm thu nhập.
Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, việc nhận tiền BHXH một lần được xem là “lợi trước, hại sau”, không đảm bảo bảo vệ an ninh thu nhập cho người lao động khi về già. Ngay khi nhận tiền BHXH một lần, các quyền lợi của người lao động sẽ bị hạn chế rất nhiều so với việc tham gia BHXH cho đến khi đủ điều kiện để nhận lương hưu.
BHXH một lần được xem là “lợi trước, hại sau”
Cụ thể, nếu tham gia BHXH cho đến khi đủ điều kiện nhận lương hưu, người lao động sẽ được hưởng đầy đủ các quyền lợi như sau: nhận lương hưu định kỳ hàng tháng, có thể được điều chỉnh tăng lương hưu; được cấp thẻ BHYT miễn phí cho đến khi qua đời, với quyền lợi hưởng 95% (tương đương với mức BHYT hộ gia đình là 80%); và khi qua đời, thân nhân sẽ được hưởng chế độ tử tuất bao gồm chi phí mai táng và trợ cấp tuất hàng tháng hoặc một lần.
Ngược lại, khi lựa chọn nhận bảo hiểm xã hội một lần, người lao động chỉ nhận được một khoản tiền cố định, thường thấp hơn nhiều so với tổng số tiền mà bản thân và doanh nghiệp đã đóng góp trong suốt quá trình làm việc. Theo quy định hiện hành, mỗi năm người lao động đóng bảo hiểm xã hội tương đương 2,64 tháng lương. Tuy nhiên, khi rút BHXH một lần, người lao động chỉ được nhận tối đa 2 tháng lương cho mỗi năm đóng. Điều này đồng nghĩa với việc người lao động sẽ mất đi một khoản tiền đáng kể so với số tiền đã đóng góp.
Bảng so sánh giữa lương hưu và BHXH 1 lần:
| Tiêu chí | Hưởng lương hưu | Nhận BHXH một lần |
| Mục đích | Đảm bảo cuộc sống ổn định khi về hưu, được nhà nước hỗ trợ | Giải quyết khó khăn tài chính tức thời |
| Thời gian hưởng | Trọn đời hoặc đến khi mất | Một lần duy nhất |
| Mức đóng BHXH hàng năm | Tương đương 2,64 tháng lương | Tương đương 2,64 tháng lương |
| Mức hưởng | Tính theo tỷ lệ phần trăm trên mức lương bình quân (khoảng 45-75%) | Tính theo số tháng lương đóng |
| Tổng số tiền hưởng được | Cao hơn nhiều so với số tiền đóng | Thấp hơn nhiều so với số tiền đóng |
| Quyền lợi khác | <Được hưởng BHYT miễn phí; Được hưởng trợ cấp mai táng, trợ cấp tuất; Lương hưu được điều chỉnh theo lạm phát</li></ul> | Không có |
| Ưu điểm | Đảm bảo cuộc sống ổn định về lâu dài, giảm gánh nặng cho gia đình | Giải quyết khó khăn tài chính ngay lập tức |
| Nhược điểm | Số tiền nhận được ban đầu có thể ít hơn so với nhận BHXH một lần | Không có thu nhập ổn định khi về hưu, dễ rơi vào cảnh khó khăn |
| Ảnh hưởng đến xã hội | Giảm gánh nặng cho xã hội, giảm số lượng người già phải xin trợ cấp | Tăng gánh nặng cho gia đình và xã hội |
