Bất kỳ ai cũng mong muốn một cuộc sống viên mãn và một hành trình đầu tư suôn sẻ. Tuy nhiên, con đường đầu tư không bao giờ dễ dàng, cũng giống như cuộc sống luôn có những thăng trầm. Thị trường chứng khoán cũng vậy, nhà đầu tư có thể đổ xô mua cổ phiếu khiến giá vượt xa giá trị thực, nhưng cũng sẵn sàng bán tháo khiến giá giảm xuống thấp hơn giá trị đó.
Chính sự mất cân bằng tâm lý này là nguyên nhân khiến nhà đầu tư thua lỗ ngay cả trong giai đoạn thị trường tăng trưởng (Uptrend). Không phải do thị trường hay cổ phiếu, mà do chính bản thân nhà đầu tư đã không kiểm soát được cảm xúc của mình vào những thời điểm quan trọng.
Hai nguyên nhân chính dẫn đến thua lỗ
Có hai thời điểm mà con người dễ dàng mất kiểm soát và quên đi những kế hoạch, nguyên tắc đầu tư đã đặt ra:
Nội dung bài viết
Khi thấy mình giàu quá nhanh chóng
Hãy cùng nhìn vào hành trình đầu tư của một nhà đầu tư điển hình:
Ban đầu, nhà đầu tư này may mắn chọn được cổ phiếu A và mua vào. Sau khi tích lũy được 25-50% cổ phiếu, họ thăm dò và mua thêm 25-50% còn lại khi cổ phiếu bứt phá. Thật may mắn, giá cổ phiếu tăng mạnh 20-25% sau khi nhà đầu tư hoàn tất vị thế. Lúc này, họ bắt đầu tiếc nuối vì đã không mua nhiều hơn từ đầu và nghĩ rằng cổ phiếu sẽ tiếp tục tăng gấp đôi. Do đó, họ quyết định mua thêm margin. Đúng như dự đoán, cổ phiếu tiếp tục tăng thêm 20-25%.
Lúc này, nhà đầu tư đã đạt được lợi nhuận như mong muốn. Nếu họ dừng lại và chốt lãi, mọi chuyện sẽ vô cùng viên mãn. Tuy nhiên, họ lại tiếp tục tham lam và nghĩ rằng nếu vay thêm tiền để mua, họ sẽ kiếm được nhiều lợi nhuận hơn nữa. Họ vay nợ hoặc sử dụng hết tài sản để mua thêm cổ phiếu, thậm chí số tiền mua còn nhiều hơn gấp nhiều lần so với số cổ phiếu mua ban đầu. Họ mua mà không suy nghĩ, chỉ tin tưởng vào việc tài sản sẽ tăng gấp đôi và họ sẽ kiếm được rất nhiều lợi nhuận.
Thật không may, sau khi mua vào, giá cổ phiếu bắt đầu giảm. Họ tự nhủ rằng đây chỉ là điều chỉnh nhẹ và tiếp tục nắm giữ. Tuy nhiên, cổ phiếu tiếp tục giảm 5-10% khiến họ mất kiên nhẫn và bán đi phần margin. Việc bán này khiến giá vốn về hòa vốn, nghĩa là toàn bộ lợi nhuận 20-30% trước đó đã bị bù lỗ cho khoản margin mới mua vào. Nhà đầu tư tiếp tục nắm giữ cổ phiếu A. Sau một thời gian tích lũy, cổ phiếu A lại tạo ra cú lừa đảo, phá vỡ vùng nền và lao dốc khiến họ hoảng sợ và bán hết cổ phiếu. Họ nghĩ rằng năm nay không thể kiếm được tiền từ cổ phiếu A và coi đây như bài học kinh nghiệm. Tuy nhiên, sau khi bán ra, cổ phiếu A tiếp tục tăng trưởng vượt qua các ngưỡng kháng cự mà không có sự hiện diện của nhà đầu tư này.
Thị trường và xu hướng cổ phiếu vẫn đang trong xu hướng tăng trưởng, nhưng nhà đầu tư này lại mua đỉnh, bán đáy. Nếu ngay từ đầu họ biết kiểm soát bản thân, dừng lại khi đạt được mức lợi nhuận mong muốn và nắm giữ cổ phiếu lâu dài, mọi chuyện đã khác. Đây chính là những gì đã xảy ra trong nhịp điều chỉnh nhẹ từ tháng 8-10/2023, chưa kể giai đoạn giảm sâu của năm 2022 sẽ còn kinh khủng hơn thế nữa.
Lí do khiến bạn thất bại
Khi cảm thấy cuộc sống bất công
Giả sử bạn là nhà đầu tư cẩn trọng đầu tư lâu dài, nhưng đồng nghiệp của bạn lại thường xuyên giao dịch đầu cơ ngắn hạn và thắng liên tục. Điều đó khiến bạn cảm thấy buồn bã, thất vọng và cho rằng cuộc sống thật bất công với mình. Bạn nghĩ rằng vì không may mắn nên sẽ tự mình tìm kiếm may mắn.
Từ đó, bạn bắt đầu giao dịch đầu cơ liên tục, cố gắng mua bán đảo chiều để tìm kiếm cơ hội. Đôi lúc có thành công nhưng vẫn chưa thỏa mãn lòng tham. Rồi một ngày nọ, bạn nhảy vào mua một cổ phiếu đầu cơ đang tăng mạnh với tâm lý ” cứ mua vào đã rồi bán ra chạy”.
Cổ phiếu vẫn tăng, nhưng bạn quyết không bán mà ngược lại còn tăng vị thế để chờ đợi phi lên đỉnh cao hơn nữa. Thật không may, giá cổ phiếu lại tiếp tục tăng lên đỉnh mới, khiến bạn trải qua một tổn thất nặng nề, thậm chí có thể khiến tài khoản gần như không còn gì. Đây là một minh họa điển hình cho tâm lý nhầm lẫn thường gặp của nhà đầu tư – tham lam và thiếu kiên nhẫn.
Khi cảm thấy cuộc sống bất công và không may mắn, điều quan trọng nhất là phải giữ bình tĩnh, sáng suốt để không đi vào vết xe đổ của những hành vi mạo hiểm thiếu cân nhắc. Việc cố gắng “đuổi theo may mắn” bằng cách đầu cơ liều lĩnh chỉ làm tăng thêm rủi ro và khiến bạn mất đi lý trí.
Thực tế, thành công của những người giao dịch đầu cơ ngắn hạn thường chỉ là may mắn tạm thời. Họ đang chấp nhận mức rủi ro rất cao để kiếm lợi nhuận nhanh chóng. Điều này hoàn toàn trái ngược với triết lý đầu tư lâu dài, kiên nhẫn và cẩn trọng hơn.
Một nhà đầu tư thực thụ cần nhận thức được rằng thị trường luôn biến động, có lúc thuận lợi, có lúc không. Sự bất công ngắn hạn là điều khó tránh khỏi. Nhưng nếu kiên trì chiến lược phù hợp, tuân thủ nguyên tắc quản trị rủi ro, thì về lâu dài, cơ hội sẽ đến với những ai biết chờ đợi. Đầu tư chính là cuộc chơi về kiên nhẫn và kỷ luật.
Lời khuyên cho nhà đầu tư
Lời khuyên cho nhà đầu tư
Dưới đây là một số lời khuyên cho những nhà đầu tư thường xuyên rơi vào hai trường hợp trên:
- Biết dừng là đủ: Đầu tư và gia tăng tài sản cần có thời gian. Hãy nhớ rằng, tài sản tăng nhưng kiến thức và kinh nghiệm không tăng thì cũng sẽ mất đi sớm muộn.
- Xác định điểm mua và bán:
- Điểm mua an toàn: Khi có vùng cắt lỗ rõ ràng hoặc cách không quá xa vùng nền hoặc có lý do cơ bản để xác định tiềm năng tăng giá.
- Điểm bán thích hợp: Khi môi trường kinh doanh có rủi ro hiện hữu, cổ phiếu đã tăng gấp đôi từ vùng nền, đạt đến vùng định giá hợp lý hoặc các cổ phiếu dẫn đầu thị trường có dấu hiệu suy yếu.
- Kiên nhẫn: Hãy nhớ rằng, người xuất sắc chạy theo sóng, người giỏi mua và chờ sóng. Hãy trở thành người giỏi, không cần phải xuất sắc trên thị trường. Đầu tư là cho bản thân bạn, không phải cho ai khác.
- Kiên nhẫn: Kiên nhẫn là yếu tố vô cùng quan trọng trong thị trường tài chính. Hãy kiên nhẫn chờ đợi cổ phiếu tăng giá, thay vì đổ mồ hôi lao động, hãy để cổ phiếu làm việc của nó.
Hãy luôn ghi nhớ rằng, mọi hành động mua bán của bạn nếu được quyết định bởi cảm xúc và trực giác sẽ rất khó để đầu tư lâu dài. Để đầu tư bền vững, bạn cần xây dựng chiến lược dựa trên nguyên tắc, giá cả, khối lượng và có những lý do mua hợp lý từ phân tích doanh nghiệp.
