Chính sách tiền tệ đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát lượng tiền của nền kinh tế, ổn định giá cá, tạo tiền đề cho việc phục hồi sau suy thoái hay các biến động mạnh mẽ của thị trường. Vậy chính sách tiền tệ là gì? Mục tiêu của việc thực hiện các chính sách về tiền tệ là gì? Cùng Giaodichtaichinh tìm hiểu chi tiết ngay trong bài viết dưới đây nhé!
Nội dung bài viết
1. Chính sách tiền tệ là gì?
Chính sách tiền tệ (Monetary Policy) là chính sách kinh tế vĩ mô, sử dụng các công cụ tín dụng và công cụ hối đoái nhằm hướng tới các mục tiêu như ổn định tiền tệ, ổn định giá cả, tăng trưởng kinh tế, giảm lạm phát, giảm tỷ lệ thất thất nghiệp thông qua việc tác động đến việc cung ứng tiền tệ cho nền kinh tế.
Chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ. Công cụ của chính sách tiền tệ.
2. Các loại chính sách tiền tệ
Có 2 loại chính sách điều chỉnh tiền tệ:
- Chính sách tiền tệ mở rộng
- Chính sách tiền tệ thu hẹp.
Chính sách tiền tệ mở rộng là gì?
Chính sách tiền tệ mở rộng hay còn có tên gọi khác là chính sách nới lỏng tiền tệ đề cập đến việc Ngân hàng Nhà nước thực hiện các biện pháp nhằm tăng mức cung tiền nhiều hơn bình thường cho nền kinh tế.
Cụ thể, Ngân hàng Nhà nước sẽ thực hiện một hoặc kết hợp hai trong ba biện pháp: giảm tỷ lệ tiền dự dữ bắt buộc, hạ lãi suất chiết khấu và tăng mua vào trên thị trường đầu tư chứng khoán.
Khi Ngân hàng Nhà nước thực hiện chính sách mở rộng tiền tệ, lãi suất chiết khấu giảm, các công ty, doanh nghiệp sẽ đi vay vốn nhiều hơn để mở rộng quy mô, phát triển kinh doanh. Đồng thời, người dân cũng sẽ chi tiêu nhiều hơn, tổng cầu tăng, nhu cầu lao động nhiều hơn, tỷ lệ thất nghiệp giảm. Hệ quả cuối cùng, quy mô nền kinh tế mở rộng, thất nghiệp giảm thiểu và thu nhập người lao động sẽ gia tăng.
Chính sách về tiền tệ mở rộng hay chính sách nới lỏng tiền tệ thường được sử dụng khi nền kinh tế có dấu hiệu suy thoái, tỷ lệ thất nghiệp tăng cao.
Công cụ chính sách tiền tệ. Công cụ của chính sách tiền tệ bao gồm những gì?
Chính sách tiền tệ thu hẹp là gì?
Ngược lại với trường hợp trên, chính sách tiền tệ thu hẹp hay chính sách tiền tệ thắt chặt đề cập đến việc Ngân hàng Nhà nước thực hiện các biện pháp nghiệp vụ nhằm giảm mức cung tiền cho nền kinh tế.
Cụ thể, chính sách điều chỉnh tiền tệ thu hẹp được thực hiện thông qua các hành động nghiệp vụ như tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc, bán ra trên thị trường chứng khoán và tăng lãi suất chiết khấu.
Khi chính sách về tiền tệ thu hẹp được thực hiện, lãi suất tăng cao, cá nhân hay doanh nghiệp, công ty sẽ dè dặt hơn trong việc chi tiêu và đầu tư, tổng cầu giảm, mức giá chung của thị trường cũng giảm xuống.
Chính sách thu hẹp tiền tệ hay chính sách thắt chặt tiền tệ thường được sử dụng khi nền kinh tế đang có dấu hiệu lạm phát tăng cao, nền kinh tế phát triển quá nhanh chóng.
Chính sách tiền tệ thu hẹp là gì?
3. Chính sách tiền tệ hướng tới mục tiêu gì?
Dù ngân hàng Nhà nước thực hiện chính sách mở rộng hay thắt chặt tiền tệ thì mục tiêu cuối cùng đều hướng tới ổn định, phát triển kinh tế bền vững, kiểm soát lạm phát, giảm tỷ lệ thất nghiệp trên thị trường, tạo thêm nhiều công ăn việc làm cho người dân.
Tăng trưởng kinh tế
Mục tiêu quan trọng ưu tiên của việc thực hiện các chính sách về tiền tệ là tăng trưởng kinh tế.
Cụ thể, dựa vào hành động điều chỉnh khối lượng cung tiền cho nền kinh tế, Ngân hàng Nhà nước tác động mạnh mẽ đến sự biến đổi của lãi suất và tổng cầu, giúp gia tăng sản lượng chung, gia tăng đầu tư, tăng tổng GDP quốc nội – những dấu hiệu cơ bản của tăng trưởng, mở rộng quy mô kinh tế.
Tăng trưởng kinh tế
Giảm tỷ lệ thất nghiệp
Chính sách điều chỉnh tiền tệ được thực hiện khiến cho cung tiền gia tăng, mở rộng quy mô nền kinh tế, các doanh nghiệp/công ty gia tăng sản xuất, nhu cầu nhân công lao động nhiều hơn, việc làm cho người dân cũng được tạo ra nhiều hơn, tỷ lệ thất nghiệp giảm.
Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu giảm tỷ lệ thất nghiệp, cung tiền gia tăng cũng đi kèm với sự đánh đổi chấp nhận một tỷ lệ lạm phát nhất định. Do vậy, Ngân hàng Nhà nước phải vận dụng, kết hợp hiệu quả các biện pháp, công cụ tiền tệ hiệu quả để vừa kiểm soát tỷ lệ thất nghiệp không được vượt quá mức cho phép, đồng thời đảm bảo ổn định và tăng trưởng kinh tế, khống chế tỷ lệ lạm phát ở mức cho phép.
Chính sách tiền tệ mở rộng là gì?
Ổn định giá cả thị trường
Ổn định giá cả thị trường trong nền kinh tế vĩ mô sẽ loại bỏ được các biến động giá, giúp Nhà nước hoạch định hiệu quả các mục tiêu nhằm phát triển kinh tế.
Giá cả thị trường ổn định sẽ tạo ra môi trường đầu tư an toàn, ổn định, thu hút các nhà đầu tư trên thị trường, gia tăng nguồn vốn vào nền kinh tế, tạo điều kiện cho sự tăng trưởng và phát triển bền vững.
Kiểm soát lạm phát
Lạm phát xảy ra khi mức giá hàng hoá chung tăng cao, giá trị đồng tiền bị giảm. Lạm phát xảy ra gây khó khăn cho việc trao đổi hàng hoá trong nước và trao đổi hàng hoá quốc tế. Sử dụng các chính sách điều chỉnh tiền tệ giúp Nhà nước bình ổn giá cả hàng hoá, giá trị đồng tiền và kiểm soát tốc độ lạm phát kinh tế.
4. Công cụ của chính sách tiền tệ
Như đã đề cập, để thực hiện các chính sách về tiền tệ, Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh mức cung tiền cho nền kinh tế thông qua các biện pháp, công cụ như tỷ lệ dự trữ bắt buộc, lãi suất chiết khấu, tỷ giá hối đoái, nghiệp cụ thị trường, hạn mức tín dụng, tái cấp vốn,..
Tỷ lệ dự trữ bắt buộc
Tỷ lệ dự trữ bắt buộc là tỷ lệ lượng tiền bị bắt buộc giữ lại so với tổng lượng tiền gửi huy động theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. Số tiền dự trữ bắt buộc sẽ được gửi tại Ngân hàng Nhà nước. Do vậy, Ngân hàng Nhà nước buộc phải tác động vào tỷ lệ dự trữ bắt buộc để điều chỉnh mức cung tiền cho nền kinh tế.
- Nếu muốn cung tiền giảm, Ngân hàng Nhà nước cần tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc.
- Nếu muốn cung tiền tăng, Ngân hàng Nhà nước cần giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc.
Chính sách tiền tệ là gì?
Tỷ giá hối đoái
Tỷ giá hối đoái là sự tương quan giữa sức mua và sức bán của đồng nội tệ và đồng ngoại tệ. Tỷ lệ hối đoái tác động đến giao dịch xuất nhập khẩu, việc dự trữ ngoại tệ và các hoạt động trao đổi ngoại tệ.
Về bản chất, tỷ giá hối đoái không được tính là công cụ của chính sách điều chỉnh tiền tệ vì nó không tác động làm thay đổi lượng cung tiền. Tuy nhiên, tỷ giá hối đoái vẫn là công cụ hỗ trợ quan trọng cho các chính sách thay đổi tiền tệ.
Khi muốn điều chỉnh lượng cung tiền bằng ngoại tệ của nền kinh tế, Ngân hàng Nhà nước sẽ thực hiện điều chỉnh tỷ giá hối đoái:
- Ngân hàng Nhà nước sẽ điều chỉnh tăng tỷ giá hối đoái bằng cách bán các giấy tờ có giá trị cho các Ngân hàng Thương mại và thu về tiền ngoại tệ để giảm cung tiền bằng ngoại tệ.
- Ngân hàng Nhà nước sẽ điều chỉnh giảm tỷ giá hối đoái bằng cách mua vào các giấy tờ có giá trị từ các Ngân hàng Thương mại trên thị trường mở ngoại tệ để tăng cung tiền bằng ngoại tệ.
Tỷ giá hối đoái.
Lãi suất chiết khấu
Lãi suất chiết khấu là khoản lãi suất Ngân hàng Nhà nước áp dụng cho các khoản vay vốn đáp ứng nhu cầu tiền mặt bất thường đối với các Ngân hàng thương mại. Một khi lãi suất chiết khấu được điều chỉnh, lượng tiền cơ sở sẽ thay đổi, cung tiền cũng thay đổi theo.
Thông thường, các Ngân hàng thương mại sẽ phải dự trữ một lượng tiền mặt nhất định để đảm bảo đáp ứng được các nhu cầu tiền mặt bất thường của khách hàng. Một khi khoản dự trữ này không đủ đáp ứng, Ngân hàng thương mại buộc phải vay vốn Ngân hàng Nhà nước với mức lãi suất chiết khấu.
- Nếu Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh tăng lãi suất chiết khấu, Ngân hàng thương mại sẽ phải dè chừng khoản vay này, chủ động dự trữ nhiều tiền gửi hơn, dẫn đến cung tiền trong nền kinh tế giảm.
- Ngược lại, nếu Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh giảm lãi suất chiết khấu, Ngân hàng thương mại sẽ có nhu cầu vay nhiều hơn, không chú trọng dự trữ tiền gửi, dẫn đến cung tiền trong nền kinh tế tăng.
Lãi suất chiết khấu
Hạn mức tín dụng
Hạn mức tín dụng là mức dư nợ tối đa do Ngân hàng Nhà nước quy định các Ngân hàng Thương mại phải chấp hành khi cấp tín dụng cho nền kinh tế.
- Cung tiền tăng khi Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh hạn mức tín dụng tăng.
- Ngược lại, cung tiền giảm khi Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh hạn mức tín dụng giảm.
Nghiệp vụ thị trường mở
Nghiệp vụ thị trường mở đề cập đến việc Ngân hàng Nhà nước mua hoặc bán các loại chứng khoán trên thị trường mở. Nghiệp vụ này sẽ tác động đến lượng dự trữ của các Ngân hàng thương mại, ảnh hưởng đến việc cung ứng tín dụng trên thị trường, điều chỉnh lượng cung tiền.
- Nếu Ngân hàng Nhà nước mua chứng khoán trên thị trường mở, các Ngân hàng thương mại sẽ có thêm các khoản tiền dự trữ và lượng cung tiền nền kinh tế sẽ tăng lên.
- Ngược lại, nếu Ngân hàng Nhà nước bán chứng khoán trên thị trường mở, khoản tiền dự trữ ở các Ngân hàng thương mại sẽ giảm và lượng cung tiền nền kinh tế cũng sẽ giảm xuống.
Nghiệp vụ thị trường mở.
Tái cấp vốn
Tái cấp vốn đề cập đến việc Ngân hàng Nhà nước cấp tín dụng cho các Ngân hàng thương mại thông qua các nghiệp vụ mua bán các giấy tờ có giá trị, cung cấp nguồn vốn ngắn hạn và phương tiện thanh toán cho các Ngân hàng thương mại này. Từ đó, lượng tiền được cung ứng cho nền kinh tế cũng được tăng lên.
5. Chính sách tiền tệ có vai trò gì với nền kinh tế?
Chính sách tiền tệ đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với nền kinh tế vĩ mô, cụ thể:
- Chính sách tiền tệ giúp điều tiết lượng tiền lưu thông trên nền kinh tế. Từ đó, Chính Phủ và Ngân hàng Nhà nước có thể kiểm soát hệ thống tiền tệ dễ dàng hơn.
- Chính sách điều chỉnh tiền tệ giúp thực hiện, thúc đẩy các mục tiêu tăng trưởng, ổn định nền kinh tế: kiềm chế lạm phát, giảm tỷ lệ thất nghiệp, ổn định sức mua của đồng tiền, bình ổn giá cả,..
- Chính sách điều chỉnh tiền tệ là công cụ để Nhà nước kiểm soát hành động của toàn bộ các Ngân hàng thương mại và Tổ chức tín dụng đang hoạt động trên toàn quốc.
Chính sách điều chỉnh tiền tệ có vai trò gì với nền kinh tế?
Ví dụ thực tiễn về vai trò của chính sách tiền tệ đối với nền kinh tế: Trong giai đoạn đại dịch toàn cầu 2019 – 2021, Covid – 19 đã ảnh hưởng rất lớn đến nền kinh tế, Ngân hàng Nhà nước buộc phải thực hiện các biện pháp chính sách tiền tệ để ổn định nền kinh tế. Cụ thể, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã thực hiện việc cắt giảm lãi suất, giảm gánh nặng tài chính, đẩy mạnh hoạt động đầu tư, phát triển kinh doanh, thúc đẩy kinh tế tăng trưởng trong tình hình dịch bệnh kéo dài.
Cũng trong giai đoạn này, Thủ tướng Chính Phủ, Ngân hàng Nhà nước đa ra quyết định số 15/2020/QĐ – TTG thực hiện tái cấp vốn cho các Ngân hàng chính sách xã hội. Thông qua đó, cho phép người sử dụng lao động vay trả lương ngừng việc cho những người lao động trước tình cảnh khó khăn của dịch bệnh.
Trên đây, bài viết đã tổng hợp toàn bộ những thông tin liên quan đến chính sách tiền tệ: Chính sách tiền tệ là gì? Phân loại, tác động và vai trò của chính sách này, đồng thời đưa ra các công cụ kiểm soát tiền tệ Ngân hàng Nhà nước thường sử dụng trên thị trường, giúp bạn hiểu rõ hơn về loại chính sách kinh tế vĩ mô độc đáo này.
